„Albowiem jakim sądem sądzicie, takim was osądzą, i jaką miarą mierzycie, taką i wam odmierzą” Mt 7,1-5.
Kondycja sądownictwa i organów ścigania w Polsce jest fatalna. Wskazują na to m.in.:
cyklicznie powtarzane badania opinii publicznej – zobacz:
liczne, choć dość ostrożne w konkluzjach, artykuły i audycje w mediach mainstreamowych,
raporty organizacji międzynarodowych – zobacz:
wypowiedzi Rzecznika Praw Obywatelskich – zobacz:
oraz:
wzrastająca liczba stowarzyszeń, stawiających sobie za główny cel batalię o praworządność w kraju, a szczególnie o właściwe funkcjonowanie prokuratur i sądów.
Stowarzyszenia, powoływane przeciwko bezprawiu w wymiarze sprawiedliwości, podnoszą, iż wiele orzeczeń prokuratorskich i sądowych jest wydawanych w Polsce z rażącą obrazą przepisów prawa, wbrew zgromadzonym dowodom lub na podstawie zmanipulowanego materiału dowodowego. Domagają się w związku z tym rozwiązań, które utrudniałyby stronnicze prowadzenie spraw, m.in.:
1/ obowiązkowego nagrywania treści rozpraw i posiedzeń sądowych
Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że w wyżej wskazanym Raporcie Transparency International nieprawidłowe sporządzanie protokołów uznano za jeden z ważniejszych czynników sprzyjających korupcji w sądownictwie. Cytuję z raportu:
„Czynnikiem sprzyjającym korupcji w sądownictwie są niektóre elementy procedur sądowych, w szczególności sposób protokołowania czynności w postępowaniu przed sądem. Protokół z rozprawy lub z innej czynności jest w praktyce jedynym dowodem ilustrującym przebieg postępowania. W sprawach, w których występują mechanizmy korupcyjne, nagminną praktyką jest nieprawidłowe sporządzanie protokołów, tzn. protokołowanie wybiórcze, opuszczanie pewnych fragmentów wypowiedzi czy wręcz tendencyjne przeinaczanie w sposób korzystny dla jednej ze stron. Ważkość tego, co zostanie zapisane w protokole wynika z faktu, że dokument ten jest analizowany przez sędziów wyższych instancji przy ponownym rozpoznawaniu sprawy.
Wprawdzie istnieją w procedurach sądowych unormowania pozwalające na utrwalanie przebiegu rozprawy za pomocą urządzeń, tym nie mniej sądy najczęściej nie wyrażają zgody na takie utrwalanie uzasadniając to bliżej nieokreślonym „dobrem wymiaru sprawiedliwości”. Powoduje to w praktyce wyeliminowanie możliwości dochodzenia przez stronę postępowania swoich praw, albowiem treść protokołu nie odpowiada rzeczywistemu przebiegowi rozprawy (zwłaszcza, że w sprawach, w których dochodzi do korupcji, sędziowie za wszelką cenę starają się ukryć prawdziwy przebieg sprawy, poprowadzić ją w sposób niekorzystny dla strony naruszając jej prawa).
Próbę przezwyciężenia wspomnianej patologii stanowi pomysł wprowadzenia obligatoryjnego nagrywania rozpraw na nośnikach CD. Pomysł ten jest obecnie realizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości – i jeżeli projekt zmian w tym zakresie zostanie wprowadzony w życie – znacznie ograniczy szerzące się w sądach zjawisko korupcji”.
Niestety, projekt obligatoryjnego nagrywania rozpraw, przygotowany przez ekipę Ministra Ziobro, został nieomal natychmiast – wbrew rekomendacjom TI - utrącony przez jego następcę – prof. Ćwiąkalskiego, rzekomo z powodu zbyt wielkiej kosztochłonności.
Stowarzyszenia wracają do tej koncepcji, wskazując jednocześnie jak można radykalnie obniżyć koszty takiego projektu.
2/ zmiany treści art. 90 i 91 k.p.k. poprzez pełne dopuszczenie stowarzyszeń do przesłuchań prokuratorskich, o ile nie zachodzi konieczność ochrony tajemnicy państwowej, a także do posiedzeń i rozpraw sądowych poprzez prawo do składania wniosków, oświadczeń, pytań do stron postępowania, przeglądania akt, a także prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych
Aktualnie dopuszczenie stowarzyszenia do procesu zależy wyłącznie od woli sędziego, przy czym stowarzyszenie musi złożyć wniosek najpóźniej przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Nie posiada też żadnych uprawnień poza składaniem oświadczeń. Obecnie w komisji sejmowej są prowadzone prace nad zmianą treści art. 91 kpk, ale wyłącznie w zakresie możliwości składania wniosków dowodowych. Te zmiany są dalece niewystarczające. Warto też podkreślić, że bardzo często sądy – wbrew Konstytucji – uniemożliwiają stowarzyszeniom udział w posiedzeniach nawet jako publiczności.
Gdyby ktoś miał wątpliwości, dlaczego Stowarzyszenia domagają się tak szerokich kompetencji, skoro istnieją pełnomocnicy profesjonalni, to warto też przytoczyć w tym miejscu rekomendację Transparency International. Cytuję:
„Korupcjogenną sferą w systemie sądownictwa jest wadliwa organizacja i działanie korporacji prawniczych świadczących pomoc prawną.
Średni poziom świadczonej przez adwokatów oraz radców prawnych pomocy prawnej jest niewysoki. Doświadczenia Transparency International Polska zebrane w toku działania Programu Interwencyjnego wskazują, że nagminna jest w tych korporacjach praktyka sprzeniewierzania się interesom klientów w celu osiągnięcia korzyści finansowych.
W realiach „Polski Powiatowej” adwokaci i radcowie prawni są często pośrednikami pomiędzy różnymi ogniwami lokalnego układu korupcyjnego – stanowią łącznik pomiędzy sędziami, ławnikami, prokuraturą. Ten organizowany aparat tworzony przez nieuczciwych funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości funkcjonuje w większości polskich powiatów. Sprzyjają temu następujące czynniki: a/ Brak częstej wymiany kadr na szczeblu prezesów sądów oraz kierowników prokuratur, co powoduje, że osoby te często przez lata pełnią swoje funkcję, na trwałe wtapiają się w miejscową elitę towarzysko – biznesową doprowadzając do powstawania nieformalnych grup opartych na wspólnocie znajomości i interesów; jeżeli obywatel pragnie uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie, to najbardziej skuteczną metodą dochodzenia swoich roszczeń będzie „szukanie dojścia”, co odbywa się najczęściej za pośrednictwem adwokata lub radcy prawnego prowadzącego swoją kancelarię w siedzibie sądu procesowego; b/ Zamknięcie korporacji prawniczych, ułatwiające skupianie prestiżu władzy i dochodów w ograniczonego kręgu osób.
Czynnikiem sprzyjającym korupcji w tej sferze jest niedostateczny poziom oraz zbyt mała ilość adwokatów albo radców prawnych świadczących pomoc prawną. Na statystycznego przedstawiciela fachowej obsługi prawnej przypada w Polsce około 70 spraw rocznie, co daje naszemu krajowi siódme miejsce w Europie. Wypada przy tym zauważyć, ze w każdym z pozostałych dużych krajów Unii Europejskiej na statystycznego adwokata przypada znacznie miej spraw. Konsekwencją tak dużej liczby spraw przypadającej na adwokata jest niski poziom świadczonych usług, wysoka cena tych usług oraz powstające w warunkach monopolu układy korupcyjne bazujące na wieloletnich znajomościach i wzajemnych powiązaniach koleżeńsko – zawodowych”.
TI wskazuje też, że – cytuję:
„Inną wartą odnotowania sferą sprzyjającą rozwijaniu się zjawiska korupcji w sądownictwie jest wadliwie funkcjonujące sądownictwo dyscyplinarne zawodów prawniczych (w zawodach takich jak adwokat, radca prawny, notariusz – w praktyce działające). Zbyt mała liczba członków tych korporacji powoduje, że większe znaczenie zyskują wzajemnie powiązania i znajomości zaś sprawy należytego wykonywania zawodu czy też etyki zawodowej są bagatelizowane. Nadzór korporacji zawodowych nad prawidłowym wykonywaniem zawodów prawniczych jest iluzoryczny – osoby rzeczywiście skorumpowane rzadko kiedy są karane sankcjami dyscyplinarnymi. W tym zakresie wytworzyła się patologiczna sytuacja, w której władze korporacji „za wszelką cenę” bronią skorumpowanych członków korporacji przed jakąkolwiek formą odpowiedzialności”.
3/ zmiany treści art. 351 k.p.k., polegające na takim dokumentowaniu przydzielania spraw sędziom, aby nie było możliwe wyznaczanie sędziów do orzekania w kolejności innej aniżeli wynikająca z dat wpływu spraw
Obecnie rozprawy pomimo regulacji wynikającej z art. 351 k.p.k. nie są przydzielane wg kolejności wpływu. Sądy nie tylko nie przestrzegają treści art. 351 k.p.k., ale także obywatel nie ma możliwości kontroli w tym zakresie. Zaś w przypadku posiedzeń jest jeszcze gorzej, bowiem sprawy przydzielane są przez przewodniczącego bez żadnychuregulowań prawnych.
4/ zmianę treści art. 55 k.p.k. poprzez uprawnienie pokrzywdzonego do złożenia prywatnego aktu oskarżenia, w przypadku, gdy prokurator odmówi wszczęcia śledztwa lub dochodzenia lub je umorzy
Obecnie prokuratorzy często umarzają oczywiste przestępstwa. Postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub jego umorzeniu przechodzą co prawda kontrolę sądową na posiedzeniach sądowych, jednak często ma ona charakter iluzoryczny.
Na skutek istnienia tej drogi stworzył się niebezpieczny precedens do prawomocnego umarzania przestępstw. Prokuratorzy bowiem często nie czynią żadnych ustaleń z urzędu, zaś sądy niejednokrotnie umarzają sprawy nawet nie znając akt. Umożliwienie złożenia natychmiastowego prywatnego aktu oskarżenia osobie pokrzywdzonej w przypadku umorzenia sprawy przez prokuratora, odciąży sądy od wydawania wątpliwych merytorycznie postanowień umarzających sprawy, a także przyspieszy postępowanie, a z drugiej strony umożliwi pokrzywdzonemu zachowanie rzeczywistego prawa do sądu i pełnej dwuinstancyjności orzekania. Utoruje też drogę do nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Zaś opłata zastosowana za złożenie prywatnego aktu oskarżenia z powodzeniem przeciwdziałać może tzw. pieniactwu procesowemu, czyli składaniu nieuzasadnionych aktów oskarżenia.
Transparency International także wskazuje, że:
„Korupcji w sądownictwie sprzyjają również takie mechanizmy jak: wadliwe funkcjonowanie nadzoru sądowego nad postępowaniem przygotowawczym, niedostateczna kontradyktoryjność procesu karnego, ....., brak realnych możliwości usunięcia z procesu stronniczego sędziego”.
_____________
Stowarzyszeń stających w obronie obywateli pokrzywdzonych przez prokuratury i sądy jest coraz więcej. W dniu 4 kwietnia 2009 r. odbyła się w Warszawie ich wspólna konferencja programowa. Zaplanowano pakiet solidarnych działań, wśród których jest równoczesna akcja protestacyjna przed wszystkimi Sądami Apelacyjnymi w Polsce w dniu 4 maja 2009 r. o godz. 9.00. Akcja zakończy się wizytami w lokalnych biurach poselskich, podczas których złożone zostaną wnioski o zaangażowanie się parlamentarzystów w przeprowadzenie w Sejmie procesu legislacyjnego, w którym uchwalono by proponowane przez Stowarzyszenia niezbędne zmiany w kodeksie postępowania karnego.
Organizatorzy serdecznie zapraszają do poparcia akcji poprzez uczestnictwo w pikiecie i dalsze wspólne działania.
Pamiętaj, ty także możesz być fałszywie oskarżony przez prokuraturę i skazany przez stronniczy sąd. Prokuratura i sąd mogą też nie chcieć ścigać przestępców, którzy cię skrzywdzili.
To Państwo należy do nas. Nie pozwólmy go zawłaszczać nierzetelnym prokuratorom i sędziom. Czy pikiety w dniu 4 maja 2009 r. będą początkiem drogi ku sprawiedliwej, praworządnej Polsce? Kondycja wymiaru sprawiedliwości zależy przede wszystkim od nas.
